“Bi tirs desthilatdariyê dikin”: HDP’a Mêrdînê li ser rewşa Tirkiyeyê

“Bi tirs desthilatdariyê dikin”: HDP’a Mêrdînê li ser rewşa Tirkiyeyê

Perihan Ağaoğlu sîya wan dizane. Dema ku Hevseroka Giştî ya HDP’ê ya Mêrdînê piştî axaftinê ji navenda partiyê derdikeve, komek zilamên bi cil û bergên xwe tevî kolana vekirî jî di nava wê û hevalên wê yên partiyê de kom dibin. Vê carê tenê derbas dibin – lê Ağaoğlu beriya niha di “operasyonên antî-terorê” de hatibû girtin jî. Di dema seredana din a xwaringehê de, ew çend caran îşaret bi hevalên nedilxwaz dike; wê hin wêneyên selfie yên hinekan ji wan li cem xwe tomar kiriye. Tirsa wê tenê ew e ku ewlehiya koma roportajê di metirsiyekê de be.

Hesta demokratîk hate tunekirin

Piştî bi qasî saetekê ji hevpeyvînê, siyasetmedar paşê jî daxwaz dike ku di demek nêzîk de bigihîje dawiyê. Agaoglu ditirse ku heke demeke dirêj bi koma roportajê re di ofîsa partiyê de bimîne dibe ku ewlehiya komê bikeve metirsiyê. Hestek nerehetiyê li ser axaftinê radibe. Lê dîsa jî Ağaoğlu û hevkarên wê bi eşkereyî behsa tiştên ku wan dihejîne dikin. “Me xwest ku hûn di sala 2015’an de li vir bin, “wê jî di destpêkê de nûnerên çapemeniya Alman rexne kir. Cizîr, Amed-Sûr, Nisêbîn, Mêrdîn… li herêmên ku bi giranî Kurd lê dijîn, desthilatdariyê bi êrîşan hemû hestên demokratîk ji holê rakirine. Di vê navberê de, çapemenî, bi taybetî jî çapemeniya biyanî, ne li qadê bû. Pirsa ku siyasetmedarên Alman an şandeyeke Yekîtiya Ewropî herî dawî kengê li cihê bûyerê bûn, nayê zanîn.

Perihan Ağaoğlu
Perihan Ağaoğlu

Şerê herî dijwar di navbera artêş û organên cuda yên polîsan de ji aliyekê ve û alîgirên Kurd – yan Partiya Karkeran yan jî rêxistina terorîst li gor nêrînê diguhere – PKK û Yekîneyên Parastina Gel YPG’ê dibe ku niha bi dawî bûye. Jiyana li herêmê hê jî bi wê re dimeşe. Qulên guleyan ên li malan, taxên hilweşandî li şûna wan avahiyên kevin yên luks, nuqteyên kontrolê yên li hemû rêyên têketinê, bircên çavdêriyê her çend sed metreyan li ser rêyên welêt. Ağaoğlu dibêje:

Qulên guleyan li ser dîwarên xaniyan.

Dewleta Tirk herêmên Kurdan dagir kiriye.

Birca çavdêriyê ya Cerdevanan (“Parêzvanên gund”).

Lê belê ev şer beriya sala 2015’an bi Bihara Ereban a sala 2010’an dest pê kir. Pevçûna di navbera dewleta Tirk û gelê Kurd de, ji damezrandina dewletê di sala 1923’an de dest pê kir; piştî ku împaratoriya osmanî ji hev belav bû û herêmên kurdî ji bo Tirkiye, Îran, Iraq û Sûriyê hatin veqetandin, ku her yek ji wan bû hindikahiyek etnîkî. Di sala 2013’an de pêvajoya aştiyê di bin serokatiya HDP’ê de dest pê kiribû, lê pêvajo bi ser neket û ji sala 2015’an ve bi yekemîn têkoşînên bajaran ên bi vî rengî bi dawî bû. Her wiha ev sal bû sala ku HDP’ê di hilbijartinê de li herêmên Kurdan serkeftinên girîng bi dest xist. Di meha Hezîranê de dengên herî gelek li Tirkiyê zêde bûne (7.4%) û bi rêjeya ji sedî 13.1 weke hêza çaremîn a herî xurt ketiye meclîs.

Salih Kuday: Hate hilbijartin û ji kar hat avêtin

Salih Kuday

Salîh Kuday tevî Nîlûfer Elîk Yilmaz di hilbijartinên 2019’an de ji HDP’ê wekî Hevşaredarê Qoserê hatibû hilbijartin70,20%). Ew dibêje, ji sala 2016’an vir ve destûr nayê dayîn ku pîşeya xwe ya mamostetiyê bike. Piştî teşebûsa derbeyê ya têkçûyî û ji peywirê dûrxistinê ji xizmetê hat derxistin. Lêbelê, wî nikarîbû erka xwe ya nû jî pêk bîne. “Li şûna min qeymeqam hatin peywirdarkirin. Ez hatim derxistin. “. Qeymeqam (bi tirkî : Kayyum ) ji aliyê hikûmetê ve tên tayînkirin, mînakî ji ber îdiayên bêbingeh ên gendeliyê. Piştî hilbijartinên 2016’an ji 102 şaredariyên HDP’ê yên hatin hilbijartin zêdeyî 90’î bi kesên îtaetkar re hatin guhertin. Kuday der barê hikûmetê de wiha dibêje: “Ew bi tirsê desthilatdariyê dikin û ji ber vê yekê ji 100 hezarî zêdetir mirov bê kar man. Ağaoğlu wiha pê de çû: “Bi hezaran siyasetmedar hatin girtin” û yekem karê fermî yê qeymeqam qedexekirina rêxistinên jinan û li şûna dezgeh û peywirên jinan mêr hatin peywirdarkirin. Lêpirsîn û raporên Komîteya Ewropî ya Pêşîlêgirtina Îşkence û Muameleya Dijmirovî an Rûmet an Cezayê (CPT) ev yek neguherand.

Tekez dike ku Kurd cihekî ku tenê bi ziman û çanda xwe tê de bijîn dixwazin. Wekîlên HDP’ê diyar kirin ku daxwaza dewleta xwe ya netewî nekirin. Em behsa konfederalîzma demokratîk, xwerêveberiyeke herêmî dikin. Rêberê PKK’ê Abdullah Öcalan ê ku ji ber terorê di zindanê de ye, di sala 2005’an de piştî ku ji fikra dewleta netewe dûr ket bi vî rengî ew formule kir. Hevseroka herêmê tekez kir ku bêyî azadiya Kurdan li Rojhilata Navîn demokrasî pêk nayê.

Graffiti li kêleka rê li Mêrdînê.

Ji civaka navneteweyî eleqeyeke kêm.

Lêbelê, ew di doza xwe de kêmasiya eleqeya civaka navneteweyî hîs dikin. Serdanên siyasetmedarên Ewropî bi gelemperî paytext Enqere ye. Ağaoğlu dibêje: “Ev jî dibe sedem ku nûçe negihîjin cîhanê. Di nava Tirkiyeyê de jî gelek caran bi bandora dewletê ya li ser çapemeniyê tên ev yek tên veşartin. Kuday got, “Em dizanin ku Tirkiye ji welatên Ewropayê bi taybetî ji Almanyayê çekan dikire.” Tam ev çek dê li dijî Kurdên li Tirkiyeyê jî bên bikaranîn. Ji ber vê yekê Almanya û welatên din ên ku çekan didin wan, berpirsiyariya tundî, îşkence û kuştina li welêt bi hildigirin ser xwe.

Förderung durch die DGVN

Lena Reiner hat für diese Reise gemeinsam mit Rana Kerdieh – die bei Interviews übersetzt hat, die nicht auf Englisch möglich waren – ein Reisestipendium der Deutschen Gesellschaft für die Vereinten Nationen (DGVN) erhalten. Die Förderung wirkte sich nicht auf die Art der Berichterstattung aus, die Stipendiat:innen waren frei in der Wahl ihrer Gesprächspartner:innen und Themen.

Vorgeschlagene Beiträge

Leave a Reply